Choroby tarczycy stanowią istotny problem zdrowotny w dzisiejszych czasach. Szacuje się że na całym świecie miliony osób mają problemy związane z tarczycą a nawet połowa może nie mieć o nich pojęcia! W praktyce najczęściej spotykanym zaburzeniem jest niedoczynność tarczycy, w tym także niedoczynność tarczycy ze współwystępującą chorobą Hashimoto. Dlatego warto badać się regularnie i kontrolować czy nasz organizm funkcjonuje prawidłowo aby zapobiegać chorobom lub gdy już wystąpią leczyć je aby ich przebieg był jak najłagodniejszy… A co zrobić kiedy zostanie u nas wykryta niedoczynność tarczycy lub choroba Hashimoto? Czy to już koniec świata? Czy nasza dieta będzie musiała być jałowa, uboga i pełna restrykcji żywieniowych? Czy kiedykolwiek spotkałaś/eś się z mitami na temat diety w chorobach tarczycy? Zapraszam Cię do lektury artykułu i zapoznania się z tematem diety w tychże schorzeniach.
Niedoczynność tarczycy
Zacznijmy od niedoczynności tarczycy, czym ona tak właściwie jest?
Otóż jest to choroba spowodowana niskim stężeniem hormonów produkowanych przez tarczycę (T3-trijodotyroniny i T4-tyroksyny). Wyróżniamy trzy rodzaje niedoczynności tarczycy:
- niedoczynność pierwotną – występuje gdy niedobór w produkcji hormonów wynika z uszkodzenia samej tarczycy,
- niedoczynność wtórną – występuje gdy współtowarzyszą zaburzenia ze strony przysadki mózgowej,
- niedoczynność trzeciorzędową – występuje gdy stymulacja przez podwzgórze jest niewystarczająca,
Objawy niedoczynności tarczycy nie rzucają się w oczy i są niespecyficzne dlatego choroba często nie zostaje szybko zdiagnozowana, większość osób myśli że jest po prostu zmęczona, przepracowana i potrzebuje odpoczynku… Przymus życia w ciągłym pędzie to właśnie przyczyna częstego utajenia choroby.
W niedoczynności tarczycy występuje między innymi:
- zmęczenie i senność,
- uczucie zimna/przemarznięcia często nawet w ciepłe dni,
- pogorszenie pamięci,
- zwiększenie masy ciała,
- problemy z wypróżnianiem, doskwierające zaparcia w wyniku pogorszenia przemiany materii,
- pogorszenie samopoczucia, uczucie ‘’przybicia’’ a w niektórych przypadkach nawet depresja,
- zaburzenia miesiączkowania u kobiet,
- bóle kości i stawów,
- pogorszenie stanu włosów, skóry i paznokci,
- wahania hormonalne, osłabienie libido
Leczenie niedoczynności tarczycy w dużej mierze polega na przyjmowaniu odpowiednich leków (w celu uzupełniania brakujących hormonów i poprawy pracy tarczycy). Należy pamiętać o odpowiednim schemacie przyjmowania leku – to ważne, aby przyjmować go na czczo, popijać tylko i wyłącznie wodą, a pierwszy posiłek zjeść 30-60 min po przyjęciu leku (najlepiej o niskiej zawartości składników mineralnych).
Niemniej jednak równie ważnym elementem jest DIETOTERAPIA o której warto pamiętać gdyż bez niej działanie leku może być znacznie osłabione.
Dieta w niedoczynności tarczycy
Dieta w chorobach tarczycy powinna być dobrze zbilansowana i urozmaicona, bogata w makro i mikro składniki (szczególnie jod, selen, żelazo i cynk, które mają znaczący wpływ na funkcjonowanie hormonów gruczołu tarczowego), dopasowana do farmakoterapii oraz korzystnie wpływająca na samopoczucie. Należy pamiętać, że w niedoczynności tarczycy należy unikać restrykcji kalorycznych które również mogą przyczynić się do zmniejszenia aktywności tarczycy.
Najważniejsze zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy:
- posiłki powinny być przyjmowane regularnie w celu usprawnienia procesu przemiany materii – to ważne aby nie podjadać oraz nie robić długich przerw między posiłkach (rzędu 5-8 godzin),
- pamiętaj o pełnowartościowych źródłach białka – wybieraj chude mięsa, mleko, przetwory mleczne, jaja oraz ryby,
- spożywaj tłuszcze bogate w NNKT z rodziny omega 3 które wykazują działanie przeciwzapalne oraz omega 6, włącz do diety oliwy, oleje roślinne, jedz pestki, nasiona, awokado i wiele innych, jednocześnie starając się unikać ‘’złych’’ tłuszczy nasyconych oraz trans które występują głównie w przetworzonej żywności,
- spożywaj dobre źródła węglowodanów złożonych – jedz pełnoziarniste pieczywo, ryż, kaszę i makaron, jednocześnie postaraj się ograniczyć te bardziej przetworzone jak biały chleb, makaron czy słodkie bułeczki,
- spożywaj odpowiednią ilość błonnika – 25-40g/dobę z uwagi na występujące przy niedoczynności zaparcia i zwolnioną przemianę materii,
- zadbaj o odpowiednią ilość płynów w ciągu dnia – staraj się pić głównie wodę,
- zadbaj o odpowiednią ilość jodu który jest niezbędnym składnikiem do produkcji hormonów tarczycy. Jod występuje głównie w rybach (makrela, dorsz, łosoś, tuńczyk, śledź), w soli kuchennej jodowanej oraz w wodach mineralnych. Jod dostarczany z pożywienia przeważnie jest wystarczający do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. W chorobach tego gruczołu nie należy rutynowo wdrażać suplementacji jodem gdyż jego nadmiar może przynieść więcej szkód niż pożytku i być przyczyną hamowania syntezy hormonów tarczycy i tym samym obniżenia stężenia T4 i T3,
- selen jest pierwiastkiem który również powinien znaleźć się w twojej diecie ze względu na to, że wpływa na prawidłową pracę gruczołu tarczowego. Źródłami selenu są np. orzechy brazylijskie, mięso z indyka, wołowina czy ostrygi,
- żelazo to kolejny pierwiastek mający wpływ na pracę tarczycy (obniżone stężenie żelaza w organizmie może prowadzić do obniżenia stężenia T3 oraz wzrostu TSH). Chcąc zadbać o odpowiedni poziom tego pierwiastka w organizmie włącz do swojej diety produkty takie jak podroby, pestki dyni, otręby pszenne, jaja (żółtko jest źródłem żelaza) oraz czerwone mięso (oczywiście wszystko w granicach rozsądku, to nie znaczy że teraz codziennie możesz zajadać się ogromnymi ilościami mięsa ;))
- cynk – niedobór cynku wpływa na obniżanie T3 i T4 w organizmie co powoduje objawy niedoczynności w tym obniżenie tempa przemiany materii. Źródłami cynku są np. produkty zbożowe pełnoziarniste, mleko i jego przetwory nasiona lnu, pestki dyni oraz wołowina
Choroba Hashimoto
Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy czyli Hashimoto jest konsekwencją zaburzeń w funkcjonowaniu układu immunologicznego. W wyniku tego procesu następuje nadmierna produkcja przeciwciał przeciwko antygenom tarczycy. Choroba ta może występować razem z niedoczynnością tarczycy lub może przyczynić się do jej wystąpienia.
Rozpoznanie choroby Hashimoto
Aby w pełni rozpoznać chorobę trzeba wykonać szereg badań. Poza badaniami laboratoryjnymi zaleca się wykonanie badań obrazowych. Tu pomoże oczywiście lekarz endokrynolog.
Dieta w chorobie Hashimoto
Dieta w chorobie Hashimoto nie odbiega znacząco od diety, jaka powinna być stosowana w przypadku zdiagnozowanej niedoczynności tarczycy. Należy za to wprowadzić kilka dodatkowych modyfikacji:
- ze względu na często występującą przy Hashimoto nadmierną masę ciała, kaloryczność diety powinna być ustalana indywidualnie w zależności od stylu życia oraz poziomu aktywności fizycznej. Tak samo jak w niedoczynności trzeba unikać znacznych restrykcji kalorycznych,
- wskazana jest zwiększona podaż kwasów omega – 3, które wykazują działanie przeciwzapalne. Do diety warto włączyć m.in. tłuste ryby morskie, siemię lniane i olej z lnianki, olej rzepakowy, orzechy włoskie,
- warto zwrócić uwagę na odpowiednią podaż witamin antyoksydacyjnych (A, E oraz C) które również wpływają na zmniejszenie stanu zapalnego w organizmie. Produktami bogatymi w przeciwutleniacze są np. owoce jagodowe, orzechy, przyprawy (m. in. imbir, kurkuma, cynamon, oregano), czosnek, cebula,
- w przebiegu choroby trzeba zadbać o odpowiednią ilość białka w diecie (nawet 25% dziennego zapotrzebowania energetycznego). Białko jest makroskładnikiem który buduje nasz organizm. Jest również niezbędne do wytwarzania hormonów tarczycy oraz wpływa na przyspieszenie przemiany materii która w Hashimoto ulega znacznemu spowolnieniu. Warto zadbać o pełnowartościowe źródła białka tj. pochodzenia zwierzęcego – głównie dobrej jakości chude mięso, ryby morskie oraz jaja,
- należy zadbać o odpowiednią podaż witaminy D (warto wdrożyć dobrze dobraną suplementację) gdyż niedobór tejże witaminy może sprzyjać zapaleniom tarczycy i znacznemu pogorszeniu samopoczucia które w Hashimoto i tak ulega pogorszeniu,
- warto dbać o to by poziom witaminy B12 również był odpowiedni. Ze względu na częste występowanie anemii złośliwej razem z Hashimoto. Źródłami witaminy B12 są: podroby (nerki i wątróbka), ryby i owoce morze, jaja oraz nabiał,
- trzeba dążyć do jak najmniejszego przetworzenia diety. Produkty wysoko przetworzone mogą znacznie nasilać stan zapalny. Z tego powodu warto wyrzucić z diety słodycze, słone przekąski, pieczywo z oczyszczonej mąki i inne tego typu produkty.
Diety eliminacyjne w przebiegu choroby Hashimoto
Wiele mówi się o stosowaniu diet eliminacyjnych w przebiegu choroby Hashimoto. Szczególnie diety bezglutenowe i bezlaktozowe są ‘’na topie’’. Czasami osoby chore myślą, że to załatwi ich problem, stosują restrykcje na własną rękę, bez porady specjalisty. Nasuwa się pytanie czy takie diety mają jakieś uzasadnienie? Czy warto wdrażać je bez konsultacji z lekarzem? Czy mogą przynieść więcej szkód niż pożytku i w jakich przypadkach mogą mieć uzasadnienie?
Zacznijmy od powszechnej eliminacji glutenu – to prawda , że Hashimoto często występuje w parze z celiakią, ta para nie jest jednak nierozłączna. Z tego powodu osoba chorująca na Hashimoto powinna przebadać się pod kątem celiakii lub innych chorób glutenozależnych. Na dzień dzisiejszy nie ma jednoznacznych danych na temat tego, iż gluten powinien być wyeliminowany z diety w chorobach tarczycy w momencie, w którym nie występuje nietolerancja. Taki zabieg może przynieść więcej szkód niż pożytku z uwagi na znaczne zubożenie jadłospisu i złe bilansowanie diet bezglutenowych na własną rękę.
Kolejną wątpliwą grupom produktów często eliminowaną przez osoby chore są produkty mleczne. Tak samo jak w przypadku glutenu. W Hashimoto eliminujemy je tylko w momencie, w którym mamy stwierdzoną nietolerancję laktozy/ białek mleka krowiego lub innej choroby związanej z produktami mlecznymi. Sama choroba Hashimoto nie jest wskazaniem do całkowitej eliminacji nabiału z diety gdyż jest on źródłem cennego dla organizmu białka, witamin z grupy B oraz wapnia który jest budulcem naszych kości. Zatem, jeśli zauważysz u siebie niepokojące objawy takie jak bóle brzucha, wzdęcia czy przelewania najpierw zbadaj się pod kątem ewentualnej nietolerancji zanim zdecydujesz się na dietę eliminacyjną.
Produktem który również budzi znaczne wątpliwości jest soja – co z nią? Czy osoby z hashimoto mogą po nią sięgać czy muszą całkowicie wyeliminować ją z diety? Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Niewątpliwie nie warto objadać się soją (optymalna dawka to spożycie jej do 3 razy w tygodniu – taka ilość jest uznawana za bezpieczną ) gdyż zawiera ona związki – goitrogeny, które zaburzają metabolizm jodu w organizmie i uniemożliwiają wykorzystanie tego pierwiastka do budowy hormonów tarczycy. To samo tyczy się warzyw krzyżowych takich jak kapusta biała, kapusta pekińska, brokuł, kalafior, cebula, czosnek, fasola i inne strączki. Możemy je jeść, ale nie szalejmy z ilością.
Podsumowanie
Osoby chore na niedoczynność tarczycy i chorobę Hashimoto powinny zwracać szczególną uwagę na dietę, w szczególności na odpowiednią ilość białka, węglowodanów złożonych, kwasów omega – 3 i antyoksydantów. Bardzo istotną kwestią są także mikroelementy, takie jak jod, selen, żelazo oraz cynk które są niezbędne do prawidłowej pracy gruczołu tarczowego. Diety eliminacyjne w tych schorzeniach nie są wskazane jeśli nie występuje choroba współistniejąca jak np. celiakia lub nietolerancja laktozy. Pamiętaj, że ewentualną dietę eliminacyjną powinnaś zastosować dopiero po konsultacji ze specjalistą. Jeśli chorujesz to zadbaj o siebie i nie eksperymentuj… Czasami może przynieść to więcej szkód niż pożytku – dla twojego zdrowia, ciała i głowy.
Zainteresował Cię ten artykuł?
Abyś nie przegapił kolejnej porcji wiedzy ode mnie, zapraszam Cię serdecznie do zapisu do mojego Newslettera. Obiecuję nie zasypać Cię niepotrzebnymi wiadomościami 😉